ازجمله مباحثی که امروزه در حوزه لجستیک و مدیریت زنجیره تأمین صنایع مختلف مطرح می‌باشد، موضوع «لجستیک معکوس» یا «مدیریت بازگشتی‌ها» می‌باشد؛ امری که به نظر می‌رسد تاکنون در صنایع مختلف کشورمان مورد توجه جدی قرار نگرفته است. طی دو دهه اخیر، شرکت‌ها و صنایع زیادی در کشورهای پیشرفته بررسی در این زمینه را آغاز کرده و مدیریت بازگشتی ها را یکی از فرایندهای مهم در زنجیره تأمین خود در نظر گرفته‌اند. حتی اخیراً گواهینامه ISO در خصوص فرایندهای مرجوعی نیز توسط برخی از شرکت‌های پیشرفته دریافت شده است. در ادامه به شرح کامل موضوع لجستیک معکوس خواهیم پرداخت.
لجستیک معکوس (reverse logistics) را می‌توان به این صورت تعریف کرد: “هماهنگی و کنترل کامل، بارگیری و تحویل فیزیکی مواد، قطعات و محصولات، از محل مصرف به محل عملیات و بازیابی یا دفع و سپس بازگرداندن متعاقب به محل مصرف در موارد مناسب”.
لجستیک معکوس یا همان مدیریت بازگشتی‌ها، بیانگر آن بخش از فرایندهای مدیریت زنجیره تأمین است که فعالیت‌های مربوط به بازگشتی‌ها، لجستیک معکوس، کنترل ورودی‌ها، و اجتناب از دوباره‌کاری‌ها را در درون بنگاه و بین اعضای مختلف یک زنجیره تأمین مدیریت می‌کند.
بیشتر بخوانید:
لجستیک چیست؟
برخی از اهم فعالیت‌های لجستیک معکوس که عمدتاً به‌طور اختصاصی در این حوزه مطرح است، عبارت است از:
· تعمیر و تعویض،
· نوسازی محصول،
· ساخت مجدد،
· بازیافت،
· فروش مجدد،
· استفاده مجدد.
بررسی‌ها نشان می‌دهند که در حدود ۴% هزینه‌های لجستیکی هر شرکت، مربوط به این مدل است که البته این سهم در شرکت‌ها و صنایعی که محصولات آن‌ها دارای کیفیت پایین‌تری بوده و از تکنولوژی پیشرفته بهره‌مند نیستند خیلی بالاتر خواهد بود.
هزینه لجستیک معکوس چقدر است؟
لجستیک معکوس هزینه‌هایی را برای فروشنده در پی خواهد داشت. از یک طرف تامین وسیله برای دریافت کالا از مشتری هزینه‌بر خواهد بود و از طرف دیگر، اصلاح و رفع عیب کالاهای مرجوعی هم هزینه‌هایی را به همراه خواهد آورد. به همین دلیل است که فروشندگان و تولیدکنندگان تمام سعی خود را می‌کنند تا نیاز به لجستیک برعکس را به حداقل برسانند.
خیلی هم خوب