پست و حمل نامه ها، به وسیله چاپاران، تاریخچه ی بسیار قدیمی دارد. و بویژه در بعضی کشورها از گذشته، به این امر توجه خاصی مبذول شده است.در سال 1607 میلادی ، شرکت پستی ونیز ، کاغذهای مخصوصی را برای نامه منتشر کرد، که تصویر شیر کلیسای سن مارک، بر روی آنها چاپ شده بود، و همه ی مردم مجبور شدند که مطالب خود را روی آن کاغذها بنویسند.در سال 1653 میلادی ،در شهر پاریس، فردی به نام (ولییه)،تصمیم گرفت، پست کوچکی تاسیس کند ،سپس نوعی کاغذ که روی آن عبارت ( کرایه پرداخت شده ) نوشته شده بود را تهیه و به مردم عرضه کرد . روی این کاغذها باید مطالبی که لازم بود را نوشته و درون صندوق های مخصوص می انداختند، تا به مقصد مورد نظر ارسال شود. و قیمت آن شامل حق الزحمه ی رساندن نامه هم بود که این پوشش ها مقدمه ی تمبر پست بود، که بعدا معمول گردید . با استفاده از این پوشش ها که در آن زمان در فرانسه مرسوم شده بود، مشکل پرداخت هزینه های پستی حل شد . اداره پست کشور سلطنتی ساردنی، با الهام گرفتن از نظریه ولییه ، کاغذ مهرداری، را به عنوان کاغذ نامه انتشار داد . این کاغذ در سه نرخ مختلف 5،25،15 سانتی، بر اساس فاصله ای که نامه، باید طی می کرد، تا به گیرنده برسد ، به عنوان کاغذ نامه چاپ شد . این نامه ها در همه ی دفاتر پستی کشور ساردنی، در دسترس عموم مردم قرار گرفت و روی آن ،تصویر یک قاصد سوار ،با شیپور پست، به طور ساده و یا با جوهر آبی نقاشی شده بود . نامه های مذکور که کلکسیونر های تمبر آن را به نام ( کاوالینی ) می نامند ، به علت کوتاه بودن دوره ای که ،مورد استفاده قرار گرفتند، امروزه از نظر تمبر شناسان دارای ارزش بسیاربالایی است.بعدها نظیر این ابتکارات، در کشورهایی مانند انگلستان ، سوئد ، یوگسلاوی و… به اجرا در آمد که همه ی این موارد ، پیش زمینه هایی برای بوجود آمدن تمبر بود. در سال 1835 میلادی، مرد نقاشی به نام مولردی( Mulerdi ) کاغذهای مارکداری ساخت، که در کشور انگلستان مورد توجه قرار گرفت و باید او را ،پدر کارت پستال خواند.بعدها در فرانسه نوع دیگری از کاغذهای نشاندار ،چاپ شد که یک طرف آن مطلب نوشته می شد . سپس، لبه های کاغذ را که دارای چسب بود به یکدیگر متصل میکردند و نشانی گیرنده ی نامه را در پشت آن می نوشتند . کاغذهای مورد نظر ، در حقیقت هم کاغذ بود و هم پاکت، ولی ،پاکت های مولردی بهای ثابتی داشت ، و رعایت اوزان در آنها میسر نمی بود . تا اینکه، (سر رولاند هیل) از رجال انگلستان ، هنگام مطالعه ی وضع مالیاتی و حقوق گمرکی انگلستان، به این فکر افتاد،که تغییراتی اساسی، در قیمت تعرفه های پستی به وجود بیاورد .او پیشنهاد کرد ،برای این کار، دولت انگلیس، پاکت های مخصوصی را با مهر اداره پست چاپ کند. و نامه ها درون این پاکت ها ارسال شوند ، که خرید پاکت مهر دار، به منزله ی پرداخت تعرفه پستی حساب میشد . ضمنا در صورتی که کسانی تمایل داشتند ، نامه ها را در پاکت خودشان ارسال کنند ، مهر اداره پست، روی یک قطعه کاغذ کوچک چاپ شود . و سپس ،پشت این کاغذ را چسب بزنند، تا بتوانند آنرا روی پاکت بچسبانند . پس از مدتی ،نرخ تعرفه های پستی ،بر اساس پیشنهاد هیل کاهش یافت و سر انجام خزانه داری ، او را مامور کرد، تا جزئیات و مشخصات، پیشنهادهای خود را اعلام کند.هیل در سال 1839 طرح پاکت مخصوصی را، به یکی از نقاشان، واگذار کرد، و طرح قطعه ی کاغذی را که، باید بر روی پاکت چسبانده میشد ، به مسابقه ی عمومی گذاشت و حدودا 2600 طرح پیشنهاد شد . در این هنگام ،شخصی به نام (پرگینس) که از اهالی آمریکا بود، به اتفاق شرکای خود، برای دریافت سفارش چاپ اسکناس، از بانک انگلستان به لندن آمد، و چاپ برچسب های مورد نظر، به پرگینس واگذار شد. بر روی این تمبر ، عکس ملکه انگلستان، به چاپ رسید،بالای تصویر کلمه (پست) و در زیر تصویر ،عبارت ( پرداخت شد ) نوشته شده بود . به این طریق اولین تمبر ،تهیه گردید . این تمبر و پاکت مورد ذکر ، از تاریخ 6 مه 1840 به جریان افتاد .اولین تمبر در دنیا با طرح چهره ملکه ویکتوریا که از تابلوی ویلیام وین گرفته شده بود چاپ شد و دو هنرمند، به نامهای فردریک هت و هنری کوربولد کسانی بودند که طرح و گراور آن را تهیه کردند .تمبر مزبور که به رنگ سیاه تهیه شده بود،با بهای یک پنی عرضه شد و به (پنی سیاه) معروف بود. و بیش از 60 سال، به عنوان اولین تمبر دنیا ،مورد استفاده قرار گرفت. و از این نظر باید آن را جزو، پرداوم ترین، تمبر های جهان دانست . نمونه ای از این تمبرها ،هم اکنون در کلکسیون معروف دربار سلطنتی انگلستان ،نگهداری می شود.
ورود تمبر به ایران
در سال 1244 شمسی ( 1865 میلادی )، 25 سال از چاپ اولین تمبر جهان می گذشت و بعضی از کشورهای اروپایی و آمریکایی دست به انتشار تمبر زده بودند، ولی تمبر ، هنوز به قاره آسیا راه نیافته بود . تا اینکه بعضی از کشورهای آسیایی نسبت به این موضوع علاقه مند شدند و تمبر را جزیی از نیازمندی های ،خود احساس کردند . ترکیه به عنوان اولین کشور آسیایی، مبادرت به چاپ تمبر کرد و ایران دومین کشوری بود ،که در این راه ،پیشقدم شد.کشور ما از زمان صفویه ،با تمدن غرب آشنا بود و به تهیه بعضی وسایل جدید، مانند اسلحه و کشتی سازی روی آورده بود . در زمان پادشاهان قاجاریه ،به ویژه اواسط سلطنت ناصرالدین شاه ، قدمهای بلندتری در این راه برداشته شد، و علاوه بر ایجاد پست ، و تاسیس اولین خط تلگراف بین قصر سلطنتی، و باغ لاله زار ،چاپ و انتشار نخستین تمبر ایران نیز صورت گرفت.یکی از افرادی که، پس از اطلاع از نیت دولت ایران ،با ایرانیها وارد مذاکره شد، شخصی به نام (ریستر ) بود، که طرح اولین تمبر ایران را تهیه کرد . این طرح که به (شیر خوابیده) معروف است ، مورد پسند دولت ایران واقع نشد . ریستر غیر از این سری ، سه طرح دیگر را نیز ،با نقش شیر و خورشید، برای امور پستی ایران، تهیه کرد که این تمبرها نیز مورد توجه قرار نگرفت و عینا به پاریس برگردانده شد.بنابراین ، اولین تمبر ایران را نمی توان، یک تمبر رسمی به حساب آورد . زیرا با اینکه دارای تمام مشخصات تمبر بود هیچگاه رسما در پست ایران مورد استفاده قرار نگرفت . حتی سه سال ،پس از این جریان نیز ، بازهم، کسی که بتواند در زمینه تمبر ،کار مثبتی انجام دهد ، پیدا نشد . موضوع چاپ تمبر از حرارت نیفتاده بود ، تا اینکه سر انجام شخصی به نام (بار) ، که هنوز نوادگان او در فرانسه، شهرت دارند ، موفق شد،تا کلیشه ی اولین تمبر رسمی ایران را که باب طبع و میل شاه قاجار باشد، در پاریس نقاشی کند . نمونه این تمبرها در یک نقش واحد، و در دو نمونه ی بی دندانه و با دندانه، رسما برای تمبرهای، یک شاهی ، دو شاهی ، چهار شاهی و هشت شاهی انتخاب و چاپ شد، و همه ی تمبرهای شیر و خورشیدی اول در ایران ، از روی این کلیشه به چاپ رسید.تمبرهای چاپ شده، در پنج کلیشه ،به رنگهای آبی ، قرمز ، سبز و بنفش تهیه شدند. دراین تمبرها ،شیر و خورشید ، به عنوان نشان رسمی، دولت ایران ، درون دایره ای قرار دارد . دور این شیر ، از زنجیره ای با 86 دانه ی مروارید مانند ، احاطه شده، و قیمت هر تمبر با عدد فارسی، در گوشه های عکس دیده می شود.از کلیشه ی این تمبر ، یک سری تمبر در بلوک های چهار تایی، در تهران چاپ شد، که آنها را تک تک بریده و مورد استفاده پستی، قرار می دادند . بدین ترتیب، اولین سری از تمبر ایران، چاپ شده و به مصارف پستی رسید، از آن پس چاپ تمبر در ایران عمومیت یافت، و هنوز همچنان، ادامه دارد.
نوشته شده توسط: فاطمه اسدی
