انواع شرکت‌های لجستیکی؛ از 1PL تا 5PL

شرکت لجستیکی چیست؟

لجستیک مانند یک ارکستر هماهنگ است که حرکت کالاها از تولید تا مصرف‌کننده نهایی را مدیریت می‌کند. این فرآیند شامل مجموعه‌ای از ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی است که هر یک نقش مشخصی در تضمین کارایی زنجیره تأمین دارند. شرکت‌های لجستیکی، عملیات پردازش سفارش، توزیع، انبارداری و ذخیره‌سازی را انجام می‌دهند و اغلب فراتر از این خدمات، با کسب‌وکارها به‌صورت شریک همکاری کرده و مدیریت، تحلیل و اجرای زنجیره تأمین را بر عهده می‌گیرند. این شرکت‌ها به منابع انسانی، زیرساخت‌های فیزیکی، فناوری و سیستم‌های حمل‌ونقل و اطلاعاتی نیاز دارند تا خدمات خود را با نیازهای مشتریان هماهنگ کنند.

شرکت‌های لجستیکی به پنج نسل اصلی تقسیم می‌شوند: 1PL، 2PL، 3PL، 4PL و 5PL. هر نسل خدمات متفاوتی ارائه می‌دهد، از خرده‌فروشی و حمل‌ونقل گرفته تا مدیریت پیشرفته زنجیره تأمین و راه‌حل‌های الکترونیکی.

انواع شرکت‌های لجستیکی

انواع شرکت‌های لجستیکی خدماتی را ارائه می‌دهند که با هدف کاهش هزینه‌ها، بهبود خدمات و ایجاد مزیت رقابتی طراحی شده‌اند. این شرکت‌ها با نیازهای کسب‌وکار شما سازگار شده و به مقابله با چالش‌های روزانه کمک می‌کنند. در ادامه، به بررسی هر نوع می‌پردازیم:

۱. ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی طرف اول (1PL)

بر اساس تعریف Logistics World، شرکت‌های لجستیکی طرف اول (1PL) خود مسئول مدیریت لجستیک و حمل‌ونقل بار هستند. این شرکت‌ها معمولاً تولیدکنندگان، تاجران، واردکنندگان، صادرکنندگان، عمده‌فروشان، خرده‌فروشان یا حتی افراد و نهادهایی مانند سازمان‌های دولتی هستند که کالاها را از مبدأ به مقصد منتقل می‌کنند. آن‌ها تمام جنبه‌های زنجیره تأمین، از جمله حمل‌ونقل، انبارداری و توزیع را به‌صورت داخلی مدیریت کرده و کنترل کاملی بر عملیات خود دارند.

ویژگی‌های شرکت‌های 1PL

• مدیریت داخلی: این شرکت‌ها تمام فرآیندهای لجستیکی را خودشان انجام می‌دهند.
• انواع بار: قادر به حمل کالاهای منجمد، یخچالی و خشک هستند.
• کنترل کامل: تصمیم‌گیری مستقل بر اساس نیازهای خاص کسب‌وکار.

مزایای شرکت‌های 1PL

• کنترل کامل: امکان تصمیم‌گیری مستقل و تطبیق سریع با نیازهای مشتریان.
• انعطاف‌پذیری: واکنش سریع به تغییرات بازار بدون نیاز به هماهنگی با طرف‌های خارجی.
• حفظ محرمانگی: اطلاعات حساس درون سازمان باقی می‌ماند.
• مدیریت هزینه‌ها: امکان بهینه‌سازی هزینه‌ها با مدیریت داخلی فرآیندها.

معایب شرکت‌های 1PL

• نیاز به سرمایه‌گذاری: زیرساخت‌ها، فناوری و نیروی انسانی هزینه‌بر هستند.
• مقیاس‌پذیری محدود: گسترش عملیات ممکن است دشوار باشد.
• کمبود تخصص: ممکن است فاقد دانش تخصصی شرکت‌های لجستیکی حرفه‌ای باشند.

۲. ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی طرف دوم (2PL)

شرکت‌های لجستیکی طرف دوم (2PL) بخشی از عملیات لجستیکی مانند حمل‌ونقل یا انبارداری را برون‌سپاری می‌کنند، اما کنترل استراتژیک زنجیره تأمین را حفظ می‌کنند. این شرکت‌ها معمولاً دارای دارایی‌های سرمایه‌ای مانند کامیون‌ها، انبارها یا هواپیماها هستند و خدماتی تخصصی ارائه می‌دهند. نمونه‌های بارز 2PL شامل شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی، هوایی یا زمینی با دارایی‌های اختصاصی هستند.

خدمات شرکت‌های 2PL

• حمل‌ونقل: جابه‌جایی کالا از طریق زمین، ریل یا هوا.
• انبارداری: ذخیره‌سازی و مدیریت موجودی.
• مدیریت موجودی: پیش‌بینی تقاضا و بهینه‌سازی سطوح موجودی.

مزایای شرکت‌های 2PL

• کاهش هزینه‌ها: بهره‌وری بالا و تخصص در حمل‌ونقل و انبارداری.
• افزایش کارایی: بهبود فرآیندها با استفاده از تجربه تخصصی.
• دسترسی به تخصص: استفاده از فناوری‌ها و روش‌های پیشرفته لجستیکی.
• تمرکز بر هسته کسب‌وکار: امکان تمرکز بر فعالیت‌های اصلی با برون‌سپاری لجستیک.
• انعطاف‌پذیری: واکنش سریع به تغییرات بازار.

معایب شرکت‌های 2PL

• از دست دادن کنترل: کاهش نظارت بر برخی فرآیندهای لجستیکی.
• وابستگی به طرف خارجی: ریسک کاهش کیفیت یا تغییرات در قراردادها.
• هزینه‌های اضافی: ممکن است هزینه‌های غیرمنتظره ایجاد شود.
• چالش‌های ارتباطی: نیاز به هماهنگی دقیق با ارائه‌دهنده.
• ریسک امنیتی: احتمال نشت اطلاعات حساس.

۳. ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی طرف سوم (3PL)

شرکت‌های لجستیکی طرف سوم (3PL) خدمات گسترده‌تری نسبت به 1PL و 2PL ارائه می‌دهند. آن‌ها به‌عنوان واسطه عمل کرده و فرآیندهای لجستیکی مانند حمل‌ونقل، انبارداری، مدیریت موجودی و کارگزاری بار را مدیریت می‌کنند. شرکت‌های بزرگی مانند DHL، Wincanton، CEVA و NYK Logistics نمونه‌هایی از 3PL هستند که خدمات برون‌سپاری‌شده را در قالب قراردادهای بلندمدت ارائه می‌دهند.

خدمات شرکت‌های 3PL

• حمل‌ونقل ورودی و خارجی: مدیریت جابه‌جایی کالاها.
• انبارداری و توزیع: بهره‌برداری از مراکز توزیع.
• مدیریت موجودی: کنترل سهام و بهینه‌سازی موجودی.
• لجستیک معکوس: مدیریت بازگشت کالا.
• خدمات ارزش‌افزوده: بسته‌بندی، برچسب‌گذاری و خدمات سفارشی.

روندهای رایج در 3PL

• استفاده از سیستم‌های ردیابی خودرو.
• لجستیک سبز برای کاهش اثرات زیست‌محیطی.
• مشاوره و سیستم‌های اطلاعاتی پیشرفته.

مزایای شرکت‌های 3PL

• تمرکز بر هسته کسب‌وکار: امکان تمرکز بر فعالیت‌های اصلی.
• کاهش هزینه‌ها: بهره‌وری بالا با استفاده از زیرساخت‌های موجود.
• بهبود کارایی: استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند WMS و TMS.
• دسترسی به شبکه‌های گسترده: ارتباطات جهانی با انبارها و حامل‌ها.
• انعطاف‌پذیری: ارائه راه‌حل‌های سفارشی برای نیازهای خاص.

معایب شرکت‌های 3PL

• از دست دادن کنترل: کاهش نظارت بر برخی فرآیندها.
• هزینه‌های پنهان: هزینه‌های راه‌اندازی یا خدمات اضافی.
• وابستگی: تأثیر عملکرد 3PL بر زنجیره تأمین.
• چالش‌های ارتباطی: نیاز به هماهنگی دقیق.
• کمبود تخصص در برخی صنایع: ممکن است برای نیازهای خاص مناسب نباشند.

فناوری‌های مورد استفاده در 3PL

• سیستم‌های مدیریت انبار (WMS): مدیریت موجودی و عملیات انبار.
• سیستم‌های مدیریت حمل‌ونقل (TMS): برنامه‌ریزی و ردیابی حمل‌ونقل.
• اتوماسیون انبار: استفاده از ربات‌ها و نوار نقاله‌ها.
• فناوری ردیابی (T&T): ردیابی محموله‌ها در زمان واقعی.
• اینترنت اشیا (IoT): جمع‌آوری داده‌ها برای بهبود کارایی.
• هوش مصنوعی (AI): تحلیل داده‌ها و خودکارسازی وظایف.

۴. ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی طرف چهارم (4PL)

شرکت‌های لجستیکی طرف چهارم (4PL) به‌عنوان یکپارچه‌کننده زنجیره تأمین عمل می‌کنند و چندین ارائه‌دهنده 3PL را مدیریت می‌کنند. آن‌ها نقطه تماس واحدی برای مشتریان بوده و کل زنجیره تأمین را هماهنگ و بهینه می‌کنند. 4PL‌ها بر اساس فناوری و تخصص، راه‌حل‌های جامعی ارائه می‌دهند که فراتر از خدمات سنتی 3PL است.

خدمات شرکت‌های 4PL

• مدیریت استراتژیک زنجیره تأمین: طراحی استراتژی‌های هم‌راستا با اهداف تجاری.
• مدیریت عملیات لجستیکی: نظارت بر حمل‌ونقل، انبارداری و موجودی.
• فناوری اطلاعات: ارائه سیستم‌های پیشرفته برای ردیابی و تحلیل.
• خدمات مالی: مدیریت هزینه‌ها و صورت‌حساب.
• مشاوره: ارائه راهکارهای نوآورانه و بهبود مستمر.

مزایای شرکت‌های 4PL

• یکپارچگی کامل: مدیریت تمام جنبه‌های زنجیره تأمین.
• بهبود کارایی: استفاده از فناوری‌های پیشرفته.
• کاهش هزینه‌ها: بهره‌وری از صرفه‌جویی در مقیاس.
• انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری: تطبیق با نیازهای در حال تغییر.
• دسترسی به تخصص: استفاده از فناوری‌ها و دانش روز.

معایب شرکت‌های 4PL

• هزینه بالا: خدمات گسترده‌تر هزینه‌بر هستند.
• وابستگی: ریسک وابستگی به ارائه‌دهنده.
• کمبود کنترل: کاهش نظارت مستقیم بر عملیات.
• پیچیدگی: هماهنگی بین چندین ذی‌نفع.
• چالش انتقال: تغییر به 4PL زمان‌بر است.

فناوری‌های مورد استفاده در 4PL

• سیستم‌های SCM: مدیریت کل زنجیره تأمین.
• سیستم‌های WMS و TMS: بهینه‌سازی انبارداری و حمل‌ونقل.
• اتوماسیون: استفاده از روباتیک و سیستم‌های خودکار.
• ردیابی و تحلیل داده‌ها: نظارت در زمان واقعی و بهبود مستمر.

۵. ارائه‌دهندگان خدمات لجستیکی طرف پنجم (5PL)

شرکت‌های لجستیکی طرف پنجم (5PL) رویکردی کل‌نگر و مبتنی بر فناوری ارائه می‌دهند. آن‌ها فراتر از جنبه‌های فیزیکی زنجیره تأمین عمل کرده و از هوش مصنوعی، تحلیل داده‌ها و اتوماسیون برای بهینه‌سازی فرآیندها استفاده می‌کنند. 5PL‌ها تقاضاهای چندین 3PL و 4PL را یکپارچه کرده و با مذاکره با شرکت‌های حمل‌ونقل، نرخ‌های بهتری ارائه می‌دهند. این شرکت‌ها بر بسترهای الکترونیکی عمل کرده و همکاری بین اعضای زنجیره تأمین را تقویت می‌کنند.

خدمات شرکت‌های 5PL

• مدیریت استراتژیک پیشرفته: هم‌راستایی با اهداف تجاری.
• یکپارچگی زنجیره‌های تأمین متعدد: هماهنگی بین چندین زنجیره.
• بهینه‌سازی دیجیتال: استفاده از بلاک‌چین، داده‌های بزرگ و AI.
• مذاکره نرخ‌های حمل‌ونقل: کاهش هزینه‌ها از طریق همکاری.

مزایای شرکت‌های 5PL

• رویکرد کل‌نگر: مدیریت جامع زنجیره تأمین.
• بهینه‌سازی دیجیتال: بهبود دید و تصمیم‌گیری با فناوری.
• کاهش هزینه‌ها: صرفه‌جویی در مقیاس و مذاکرات نرخ.
• انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری: تطبیق با نیازهای پیچیده.
• مشارکت استراتژیک: ارائه راه‌حل‌های مبتنی بر فناوری.

معایب شرکت‌های 5PL

• مفهوم جدید: تعداد ارائه‌دهندگان محدود است.
• هزینه بالا: خدمات پیشرفته گران‌تر هستند.
• وابستگی: ریسک وابستگی به ارائه‌دهنده.
• پیچیدگی: نیاز به هماهنگی گسترده.
• چالش ادغام فناوری: یکپارچه‌سازی با سیستم‌های موجود.

فناوری‌های مورد استفاده در 5PL

• سیستم‌های SCM، WMS و TMS: مدیریت جامع زنجیره تأمین.
• اتوماسیون پیشرفته: روباتیک و سیستم‌های خودکار.
• ردیابی و تحلیل داده‌ها: استفاده از GPS، RFID و بلاک‌چین.
• هوش مصنوعی و داده‌های بزرگ: پیش‌بینی تقاضا و بهینه‌سازی.

تفاوت‌های کلیدی بین 1PL، 2PL، 3PL، 4PL و 5PL

انتخاب ارائه‌دهنده لجستیک مناسب

برای انتخاب بهترین شرکت لجستیکی، نیازهای کسب‌وکار خود را ارزیابی کنید:

• محدوده خدمات: خدماتی را انتخاب کنید که با نیازهای شما هم‌خوانی دارد (تخصصی یا جامع).
• تخصص و تجربه: ارائه‌دهنده‌ای با سابقه موفق در صنعت شما انتخاب کنید.
• فناوری: اطمینان از دسترسی به سیستم‌های پیشرفته مانند WMS، TMS و AI.
• مقیاس‌پذیری: توانایی تطبیق با رشد و تغییرات بازار.
• هزینه و ارزش: مقایسه هزینه‌ها و ارزش خدمات.
• مدیریت ریسک: بررسی استراتژی‌های کاهش ریسک و تداوم کسب‌وکار.

نکات مهم در انتخاب شرکت لجستیکی

• کارکنان آموزش‌دیده: توانایی مدیریت کالاها با دقت.
• فناوری و تجهیزات: نرم‌افزارهای مدیریت موجودی و تجهیزات جابه‌جایی.
• ارتباطات: هماهنگی مؤثر با مشتری.
• امنیت و بیمه: حفاظت از کالاها و داده‌ها.
• انعطاف‌پذیری: ارائه خدمات سفارشی.
• لجستیک سبز: کاهش ردپای کربن با فناوری‌های پایدار.

5PL‌ها به‌ویژه برای بنگاه‌های کوچک و متوسط (SMEها) امکان ایجاد عمده‌فروشان مجازی را فراهم می‌کنند تا محصولات را در بازارهای بین‌المللی عرضه کنند. این شرکت‌ها با استفاده از فناوری‌هایی مانند بلاک‌چین و داده‌های بزرگ، زنجیره‌های تأمین بین‌المللی را بهینه کرده و موانع مرزی را کم‌رنگ می‌کنند.

جمع‌بندی

انتخاب نوع مناسب شرکت لجستیکی برای موفقیت زنجیره تأمین کسب‌وکار شما حیاتی است. 1PL برای کسب‌وکارهایی مناسب است که منابع و تخصص کافی برای مدیریت داخلی لجستیک دارند، اما با محدودیت مقیاس‌پذیری مواجه‌اند. 2PL با ارائه خدمات تخصصی حمل‌ونقل و انبارداری، گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای برون‌سپاری بخش‌های خاص است. 3PL با ارائه خدمات گسترده‌تر، به کسب‌وکارها امکان تمرکز بر فعالیت‌های اصلی را می‌دهد، در حالی که 4PL با یکپارچه‌سازی کامل زنجیره تأمین، راه‌حل‌های استراتژیک ارائه می‌کند. 5PL با رویکرد کل‌نگر و استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی و بلاک‌چین، برای کسب‌وکارهای بین‌المللی و پیچیده ایده‌آل است، اما هزینه‌بر و وابستگی بالایی دارد.

برای انتخاب بهترین گزینه، نیازهای خاص کسب‌وکار، بودجه، مقیاس‌پذیری و سطح کنترل موردنظر را ارزیابی کنید. فناوری‌های پیشرفته، تخصص و انعطاف‌پذیری ارائه‌دهنده نیز نقش کلیدی در بهبود کارایی و کاهش هزینه‌ها دارند. با انتخاب درست، می‌توانید زنجیره تأمین خود را بهینه کرده و مزیت رقابتی در بازارهای داخلی و بین‌المللی کسب کنید.